پزشکی هسته ای شاخه ای از علم پزشکی است که در آن از مواد رادیو اکتیو جهت تشخیص و درمان بیماریها استفاده می شود. روشهای تشخیصی در مورد اعضاء مختلف بدن مانند استخوانها، مغز، کلیه، ریه، قلب، دستگاه گوارش و دستگاه ادراری کاربرد دارند. روش کار به این صورت است که ابتدا رادیو دارو مخصوص هر عضو با ماده رادیو اکتیو نشاندار می شود و به بیمار تزریق می شود و در عضو مورد نظر تجمع می یابد سپس با استفاده از دستگاه گاما کمرا تصویر برداری از عضو مورد نظر صورت می گیرد. بر خلاف روشهای رادیولژی که عموماٌ اطلاعاتی در مورد ساختمان اعضا بدن ارائه می کنند، روشهای پزشکی هسته ای عموما اطلاعاتی در مورد عملکرد اعضای مختلف بدن را بدست میآورند
کاربرد رادیوداروها
روشهای تشخیص زنده روشهای تشخیص زنده
آن روشهایی هستند که در آنها یک رادیو دارو در سیستم یک مریض زنده ، بطریق خوراندن ، تزریق ، یا با استنشاق وارد میگردد. اشعه گامای نشر شده بوسیله رادیو داروها برای تامین اطلاعات مورد نیاز بر روی صفحه کامپیوتر قابل مشاهده هستند.
روشهای تشخیص غیر زنده
روشهای غیر زنده آنهایی هستند که روی نمونههای برداشته شده از یک مریض انجام میگیرد. تعدادی از این روشها مستلزم بکارگیری رادیو داروها است. ولی مهمترین آنها روش رادیو ایمونواسی (RIA) میباشد.
تصویری از تیروئید
کاربردهای درمانی تشعشع
کاربردهای درمانی تشعشع و رادیو داروها نسبت به کاربردهای تشخیص محدودتر هستند. زمانی که تشعشع برای درمان بکار میرود، مقصود نابود نمودن یک قسمت خاص از نسوج مریض با تشعشع است. چشمه تشعشع میتواند داخلی و خارجی باشد.
کاربرد و اهمیت طب هسته ای:
۱ ـ تشخیص سریع و رود هنگام بیماری
۲ ـ تعیین مقدار نقض و اختلال در عضو بیمار
۳ ـ سهولت انجام آزمایش و بررسی های لازم و عدم وجود هر گونه فشار و یا محدودیتها و شرایط خاص برای بیمار چه قبل یا درحین انجام آزمایش و یابعد از آزمایش و بررسی
۴ ـ کم بودن مقدار اثر تشعشع بر بیمار درهنگام بررسی وآزمایش نسبت به انواع اشعه های دیگر
۵ ـ دادن توانایی لازم به بررسی لحظه به لحظه و با ضریب دقت بالا در خصوص حالت بیمار
۶ ـ گزارش دقیق درمقدار تأثیر کار مراقبتهای پزشکی ودروه های درمان بهبودی بیمار
۷ ـ گزارش دقیق از نتایج عملهای جراحی در بعضی از بیماری ها
پشینه:
نخستین آزمایش استفاده از تزریق رادیو ایزوتوپ در تصویربرداری از یک انسان، توسط هرمان ال بلومگارت و سوما وایس ازدانشگاه هاروارد انجام گرفت. این آزمایش در سال ۱۹۲۷ و به کمک یک اتاقک ابری و رادون انجام گرفت . هل انگر در سال ۱۹۵۸ دوربین هل انگر را در دانشگاه برکلی ابداع کرد . همچنین استفاده از رادیو ایزوتوپ تکنیتیوم-۹۹m در ۱۹۶۴ توسط تیم متشکل از پل هارپر و نیز رابرت بک از دانشگاه شیکاگو باعث ایجاد نقطه عطفی در تاریخ فیزیک پزشکی و پزشکی هستهای گردید.
پزشکی هسته ای در ایران:
استفاده از مواد پرتوزا در پزشکی در ایران با سنجش مقدار یُد رادیواکتیو در سال ۱۳۳۹به وسیله یک شمارشگر گایگر در آزمایشگاه پیمان مرکزی دانشکده علوم پزشکی تهران آغاز گردید.
در این راستا، یک کارشناس بریتانیایی به نام Malcolm Cuthbert Nokes سهم بزرگی در پیشرفت کار پزشکی هستهای در ایران ایفا کرد. با یاری وی، دکتر نظام مافی برای اولین بار در سال ۱۳۴۰ با یک پویشگر تیروئید، تحقیقاتی را به انجام رسانید و پایههای پزشکی هستهای را در ایران بنا نهاد . در سال ۱۳۴۶، مرکز پزشکی هسته ای و تحقیقات غدد مترشحه داخلی دانشگاه تهران تاسیس شد که در واقع اولین و قدیمی ترین مرکز پزشکی هستهای کشور محسوب میشود. امکانات این بخش در آن زمان در حد یک دستگاه دوربین انگر بود که تدریجاً مجهزتر گردید.
منبع : نیونش